Үй ээсинин ити башка иттерден кызганабы?

Көптөн бери көрө албастык - бул адамдык сезим, анткени анын пайда болушу үчүн татаал тыянактарды түзө билүү керек деп эсептелген. Чындыгында, көрө албастык – бул атаандаштын (атаандашынын) болушунан келип чыгуучу коркунуч сезими жана бул коркунучту таанып эле тим болбостон, анын даражасын да баалоо керек, ошондой эле аны менен байланышкан тобокелдиктерди алдын ала айтуу керек. Ал эми «жылаңач инстинкттери» менен иттер кайда! Бирок, азыр иттердин психологиясы жана жүрүм-туруму тууралуу илимпоздордун пикири акырындап өзгөрүүдө. Айрыкча, алардын ички дүйнөсү мурда элестеткен адамдардан алда канча татаал экенин эч ким талашпайт. Ээсинин ити башка иттерден кызганабы?

Сүрөт: wikimedia.org

Иттерде көрө албастык барбы?

Атүгүл Чарльз Дарвин да бир убакта иттерде көрө албастыктын бар экенин айткан жана көпчүлүк ээлери иттер аларды башка жаныбарларга эле эмес, адамдарга да кызганчаактыгы тууралуу окуяларды айтып бериши мүмкүн. Бирок, бул тема боюнча изилдөөлөр жүргүзүлгөн эмес жана аларсыз биздин божомолдор, тилекке каршы, жөн эле божомолдор. Бирок жакында кырдаал өзгөрдү.

Кристин Харрис менен Кэролайн Проувост (Калифорния университети) иттерде көрө албастыктын бар экенин иликтөөнү чечип, эксперимент жүргүзүшкөн.

Эксперименттин жүрүшүндө үй ээлерине жана иттерге үч жагдай сунушталды:

1. Кожоюндары иттерине көңүл бурушпайт, бирок ошол эле учурда ызылдап, үргөндү жана куйругун шыйпаңдатканды "кантип" билген оюнчук ит менен ойношкон.
2. Кожоюндары иттерине көңүл бурушкан эмес, бирок Хэллоуинге арналган ашкабак куурчагы менен иштешкен.
3. Кожоюндары иттерге көңүл бурушкан жок, бирок ошол эле учурда алар күүлөрдү черткен балдар китебин үн чыгарып окушту.

Экспериментке 36 ит ээси жуп катышты.

2 жана 3-жагдайлар көрө албастыкты көңүл бурууну талап кылуудан бөлүү максатында гана түзүлгөнү анык, анткени көрө албастык өнөктөш менен баарлашууга болгон чаңкоону эмес, башка жандыктын коркунучун түшүнүүнү да билдирет.

Изилдөөнүн жыйынтыгы көрсөткөндөй, ээсинин оюнчук күчүк менен мамилесин байкаган иттер 2-3 эсе өжөрлүгү менен өзүнө көңүл бурууга аракет кылышкан. Алар кишиге буттары менен тийип, колтуктун астына чыгып, ээси менен оюнчук иттин ортосуна кысып, жадакалса тиштегенге аракет кылышкан. Ошол эле учурда бир гана ит ашкабакка же китепке кол салууга аракет кылган.

Башкача айтканда, иттер "тирүү" оюнчукту атаандаш катары кабыл алышкан жана, демек, аны менен башка ит менен болгон мамиледе болууга аракет кылышкан (мисалы, куйрук астынан жыттоо).

Окумуштуулар көрө албастык адамдарга гана эмес, мүнөздүү сезим деген жыйынтыкка келишкен.

Сүрөт: nationalgeographic.org

Эмне үчүн иттер башка иттерден кызганышат?

Кызганыч атаандаштын болушу менен байланыштуу. Ал эми иттер дээрлик ар дайым белгилүү бир ресурстар үчүн бири-бири менен атаандашат. Анын үстүнө, эгерде башка ресурстарды бөлүштүрүү анын пайдасына көз каранды болгон негизги ресурс ээси экенин эске алсак, көрө албастыктын себеби ачыкка чыгат.

Акыр-аягы, ээсинин атаандашы менен болгон байланышы атаандаштардын иттин жүрөгүнө абдан кымбат болгон ресурстардын бир бөлүгүн алууга алып келиши мүмкүн, алардын арасында ээси менен баарлашуу көптөгөн иттер үчүн акыркы орун эмес. Өзүн сыйлаган ит кантип мындайга жол берет?